موج مهاجرت افغانها،راهکار حقوق بین الملل برای پناهجویان گروهی چیست؟

پس از توافق دوحه بین طالبان و ایالات متحده امریکا،قرار بر خروج کامل نیروهای نظامی و غیر نظامی امریکا از افغانستان شد،این کشور باید در ظرف ۱۴ ماه تمام نیروهایش را ازافغانستان خارج کند.

اما اوضاع طبق توافق و پیش بینی ها پیش نرفت ولایت ها یکی پی دیگری بدون درگیر تسلیم شدند و هیچ نیروی امنیتی حاضر به دفاع نگردید و طالبان تا دروازه های کابل رسیدند فرار اشرف غنی اوضاع را مبهم کرد،طالبان به آسان ترین شکل ممکن قدرت را به دست گرفتند.

علیرغم تضمین ها اعلام شده از سوی طالبان،تعدادی زیاد از شهروندان کشور در صددخروج از افغانستان برآمدند.امری که موجب شد موج جدید مهاجرت در کشورهای همسایه و جهان از سر گرفته شود و جهان بار دیگر با بحران پناهجویی مواجه شود و حقوق بین الملل درچنین شرایطی چی راهکاری را برای حل بحران غیر مترقبه افغانستان پیش بینی می کنند و چی راه حل دارد.

کنوانسیون سازمان ملل در مورد وضعیت پناهندگی(۱۹۵۱) و پروتکل الحاقی(۱۹۶۷)  به عنوان تنها معاهدات بین المللی حاوی تعهد سخت،مقرره ای در مورد الزامات دولت ها در برابر سرازیری موج پناهجویان ندارد.باید راهکارهای احتمالی در دیگر اسناد بین المللی جستجو گردد.

در کتابچه آیین و موازیین تعیین وضعیت پناهندگی ۱۹۹۶ که از مهمترین اسناد مکمل کنوانسیون ۱۹۵۱و پروتکل ۱۹۶۷  به شمار می رود برای دولت ها توصیه گردیده است در برخورد با موقعیت های سرازیری دستجات بزرگ پناهجویان،که درعمل امکان تعیین وضعیت تک تک افراد به صورت موردی وجود ندارد به تعیین گروهی وضعیت پناهدگی متوصل گردند.بدین ترتیب هر یک از اعضای گروه پناهجویان به صورت کلی پناهنده شناخته می شود.

مطابق دستور العمل کمیسیاری پناهندگان در مورد حمایت بین المللی(۲۰۱۵) اعطای این نوع پناهندگی مناسب مواردی است که یا تعداد پناهجویان نیاز مند حمایت بین المللی در مرزهای بین المللی به قدری زیاد است که امکان رسیدگی به دعوای تک تک آنان وجود ندارد به خصوص در کوتاه مدت یا اینکه پناهجویان به حدی زیاد نیستند،اما از افرادی تشیکل شده اند که همگی در معرض خطر واحد قرار دارد،به دلیل سابقه شغلی،مذهبی،جنسیتی و یا فعالیت های سیاسی که داشته اند که هم اکنون در شرایط به وجود آمده ای افغانستان برای تمام افراد که وطن را ترک کرده است صدق می کند.

اما در دستور العمل های کمیساریای پناهندگان درمورد حمایت موقت،یا تمهیدات توقف ۲۰۱۴ برای موقعیت های مانند سرازیری گسترده پناهجویان،جابجایی های مرزی، در مقیاس گسترده و وضعیت انتقالی و به طور کلی موقعیت های که در آنها تعیین تکلیف وضعیت افراد به صورت موردی غیر ممکن است یا غیر قابل اعمال است.

ارائه حمایت موقت یاتمهیداتی برای توقف کوتاه مدت پناهجویان در نواحی مرزی کشورهای همسایه پیش بینی شده است.که دولت ها می خواهد برای پناهجویان یا جمعیت آسیب دیده را به سر زمین خود بپذیرند و ترتیبات لازم  و فوری برای اسکان،و برخورداری آنها از امنیت،آموزش،مراقبت های صحی …را اتخاذ کنند که حمایت موقتی نیز به آن گفته می شود و اکنون اکثریت افغانهای که روزانه به صورت غیر قانونی وارد ایران وپاکستان می شوند ولی کشورهای مذکور با نقض قوانین حقوق بین الملل با افغان ها بدترین شکل رفتار را انجام می دهند.

یاهم کشورهای دیگر به صورت راهکارهای موردی و ابتکارات دولتی مهاجرین یک کشور رابا ویزه خاص وارد خاک خویش می سازند نمونه آن امریکا در دهه هفتاد میلادی و درپی سقوط سایگون۱۴۰۵۷۵  پناهجوی ویتنامی را از ویتنام خارج کردند و اکثر آنان باویزه مهاجرت ویژه در امریکا اسکان داده شدند.و برای مترجمان عراقی امریکا در سال ۲۰۰۸ نیز همین کار را انجام داد  و به نظر می رسد هم اکنون امریکا در موضوع مشابه در افغانستان قرار دارد و برای تمام افراد که در بیست سال گذشته برای این کشور کار کرده است ویزه مهاجرت ویژه در نظر بگیرد.

گرچه بحران مهاجرت افغانستان که به این شکل اتفاق افتاد است برای در هیچ معاهده بین المللی راهکار روشن برای مقاله با آن در نظر گرفته نشده باشد.اما از اسناد و دستورالعمل های کمیساریای پناهندگان و رویه دولت ها می توان به این نتیجه دست یافت که افغان های که به شکل دسته و گروه از کشور فرار کرده اند مستحق و شرایط برای پناهندگی و یا حمایت های موقت را دارند.

اگر چه این دومین موج مهاجرت افغان هاست که در یک دهه اتفاق افتاده است سال ۲۰۱۴ نیز جهان شاهد هجوم پناهجویان افغانستان بودند که اکثریت شان در کشور های اروپای مدغم گردیدند و این موج دوم در یک دهه است.